ŠTA TREBA DA SE DESI DA SE PROBLEM AEROZAGAĐENJA U PLJEVLJIMA PREPOZNA KAO PRIORITET?

Aerozagađenje (Ilustracija Mladen Ivanović)

Ekološki pokret ,,OZON“ još jednom upozorava na problem aerozagađenja u Pljevljima koje ovih dana karakterišu veoma visoke srednje dnevne vrijednosti suspendovanih  čestica PM₁₀ ,što nesporno predstavlja opasnost po zdravlje ljudi.

Konkretno poslednjeg dana novembra u 21 h, koncentracija suspendovanih čestica PM₁₀ bila je 516, 8 µg/m³ , što je  više od deset puta više od maksimalno dozvoljene srednje dnevne vrijednosti koja je da posjetimo 50 µg/m³.

Obzirom da je riječ o izraženom trendu prekoračenja maksimalno dozvoljenih srednjih dnevnih vrijednosti, pa i granica tolerancije koja je za 2014-tu godinu 66 µg/m³, za nas je neprihvatljivo i neshvatljivo ćutanje institucija sistema koje su dužne da redovno i pravovremeno informišu građane o pitanjiima koje se tiču kvaliteta životne sredine, ali i da preduzmu potrebne mjere da se problem svede na najmanji mogući nivo, naročito jer je ugroženo i zdravlje ljudi.

Porazno je da sem par rečenica na internet prezentaciji Agencije za zaštitu životne sredine, na kojoj je moguće i online pratiti rezultate automatskih mjernih stanica za praćenje kvaliteta vazduha u gotovo realnom vremenu, kao i izvršiti uvid u mjesečne izvještaje Centra za ekotoksikološka ispitivanja Crne Gore, namjenjenih građanima, nema ni pomena o negativnom uticaju industrijskih postrojenja, konkretno u slučaju Pljevalja prije svih TE Pljevlja.

Ukoliko samo građani upotrebom čvrstih goriva (ugalj i drva) za grijanje i transportom uzrokuju aerozagađenje, onda je potrebno to dokazati i adekvatnim mjerenjima koje će potvrditi da industrijska postrojenja, koja koriste zastarjele tehnologije, nijesu izvori zagađenja i javno prezentovati te podatke, kako se ne bi ostavio prostor za bilo kakve manipulacije.

U suprotnom potrebno je bilo inicirati inspekcijski nadzor i naložiti kontrolna mjerenja na svim poznatim i većim potencijalnim izvorima aerozagađenja, koja bi uradila ovlašćenja institucija i nakon utvrđivanja činjeničnog stanja donijeti adekvatne mjere i informisati javnost o tome.

Imajući u vidu da se u Planu kvaliteta vazduha za opštinu Pljevlja kojeg su uradili Ministarstvo održivog razvoja i turizma, Agencija za zaštitu životne sredine i lokalna uprava opštine Pljevlja, između ostalog navodi:,,Ukupna količina uglja koja sagori u Pljevljima je preko 1.800.000 t godišnje, od toga 1.700.000 t sagori u TE ,,Pljevlja“, koja pored uglja godišnje u prosjeku potroši oko 3.500 t mazuta i 660 t hemikalija.“, sa razlogom se postavlja pitanje kako to od individualnih ložišta dolazi veća prijetnja po kvalitet vazduha?

Takođe, imajući u vidu vrstu transporta i dinamiku saobraćaja za potrebe prevoza uglja iz rudnika, diskutabilno je tvrditi da su automobili koje koriste građani dominantniji izvor zagađenju u ovom segmentu problematike.

Ono što mi primjećujemo jeste da se godinama zamjenama teza pokušava prikriti nesposobnost i nepostojanje političke volje da se problem aerozagađenja u Pljevljima postavi kao prioritet i da se na ozbiljan način pristupi pronalaženju najboljeg modela za njegovo rješenje, što je uzrokovalo nesagledivu i nenadokadivu štetu po stanovništvo i žiovtnu sredinu, ne samo Pljevalja već i cijele Crne Gore.

Kako drugačiji tumačiti to što ni činjenica da su do 1. novembra tekuće godine prekoračenja maksimalno dozvoljenih srednjih dnevnih vrijednosti suspendovanih  čestica PM₁₀  i granica tolerancije višestruko premašili dozvoljeni broj na godišnjem nivou, nije dala povoda da se promjeni dosadašnja praksa čekanja ljetnjih mjeseci, kada je problem manje vidljiv, što se ne može tvrditi za posledice, naročito po zdravlje ljudi.

Tabela 1: Uporedni prikaz broja prekoračenja maksimalno dozvoljenih srednjih dnevnih vrijednosti suspendovanih čestica PM₁₀   i granice tolerancije za 2014. godinu

Da je izostala odgovarajuća reakcija nadležnih institucija potvrđuje i to da je od početka godine zaključno sa 1. novembrom, srednja dnevna vrijednost  suspendovanih čestica PM_2.5 čak 143 puta bila iznad ciljne vrijednosti od 25 µg/m³ propisane, na godišnjem nivou, sa ciljem zaštite zdravlja ljudi i rokom postizanja do 2015 godine.

Podsjećamo da su suspendovane česticesa dijametrom manjim od 10 μm su među najopasnijim zagađujućim materijama u vazduhu. One prilikom udisanja utiču na otpornost respiratornog sistema i deponuju se u najdubljim djelovima pluća. Zdravstveni problemi otpočinju kada organizam počne da se brani od ovih stranih tijela (čestica).

Čestice krupnijeg promjera PM10 mogu izazvati ili pogoršati astmu, bronhitis i druga oboljenja pluća, a samim tim smanjuju ukupnu otpornost organizma.

Iako suspendovane čestice PM10 negativno utiču na cjelokupnu populaciju, naročito ugrožene kategorije predstavljaju djeca, trudnice, stari i bolesni.

Studije podržane od Svjetske zdravstvene organizacije iako ne mogu pokazati jasnu uzročno-posljedičnu vezu između određenih zdravstvenih problema i povećanih koncentracija suspendovanih čestica (prevashodno zbog različitog hemijskog sastava i promjera čestica) slažu se u tome da ne postoji koncentracija koja bi se mogla proglasiti bezbjednom za zdravlje ljudi.

Zato se i pitamo šta je potrebno uraditi da institucije sistema kao što su Ministarstvo zdravlja  i Institut za javno zdravlje konačno obavijeste javnost o posledicama dugogodišnjeg aerozagađenja na zdravlje ljudi, trendovima oboljenja koja se mogu direktno ili indirektno dovesti u vezu sa životom u zagađenoj životnoj sredini i predlogom mjera kako smanjiti rizik od pogoršanja zdravstvenog stanja.

Kako smo prateći dnevna mjerenja suspendovanih čestica tokom novembra mjeseca sigurni da će broj prekoračenja  maksimalno dozvoljenih srednjih dnevnih vrijednosti i granica tolerancije, biti značajno uvećan upozoravamo da će svako dalje prolongiranje rješavanja ovog važnog životnog pitanja, mnogo važnijeg od mnogih kojim se ovih dana opterećuje javnost, uzrokovati nesagledive posledice i po ljudsko zdravlje, naročito osjetljivih grupa (hronični bolesnici, djecam trudnice, stari…), i po kvalitet životne sredine.

Takođe, podsjećamo nadležne institucije Agenciju zazaštitu životne sredine i Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju Crne Gore na obavezi pravovremenog i adekvatnog informisanja javnosti o izraženim trendovima aerozagađenja jer je to od suštinskog značaja za realno praćenje situacije koja je ne samo po nama davno trebala da alarmira cjelokupni sistem.

Pozivamo sve medije u Crnoj Gori da svakodnevno prate mjerenja putem internet stranice Agencije za zaštitu životne sredine  i da podstiču javni argumentovani dijalog na ovu temu jer problem aerozagađenja u Pljevljima svakodnevno ugrožava zdravlje ljudi, životnu sredinu i pritom nanosi i ogromnu ekonomsku štetu, što takođe treba izanalizirati.

Građani Pljevalja ne smiju biti prepušteni nekontrolisanom aerozagađenju i sami sebi, već je cijeli sistem u obavezi da se aktivno uključi u rješavanje ovog gorućeg višedecenijskog problema a ukoliko ponovo izostane odgovarajuća reakcija institucija koje plaćamo da štite javni interes, na građanima Crne Gore je da preuzmu odgovornost i zaštite pravo na život i rad u zdravoj životnoj sredini koje garantuje Ustav Crne Gore.

Ekološki pokret ,,Ozon“