Ilustracija
Rezultati građanskog monitoringa kvaliteta vazduha u Crnoj Gori za 2020. godinu, koji sprovodi Ekološki pokret ,,Ozon“ u okviru svog programa ,,Ekoskop“ pokazuju da je problem aerozagađenja veoma izražen, što u vremenu zdravstve krize izazvane virusom COVID 19, veoma zabrinjavajuće i dokazuje neozbiljnost i nesposobnost nadležnih institucija da zaštite javno zdravlje i životnu sredinu.
Podjetićemo da više godina upozoravamo na neophodnost izrade nove naconalne strategije za upravljanje kvalitetom vazduha sa konkretnim, vidljivim i mjerljivim akcionim planom, što podrazumijeva multisektorski pristup uz učešće zainteresovane javnosti, kao i lokalnih planova u opštinama u kojima je problem aerozagađenja izražen.
Građanski monitoring urađen je na osnovu zvaničnih mjesečnih izvještaja o kvalitetu vazduha u Crnoj Gori, koje za Agenciju za zaštitu prirode i životne sredine, u skladu sa Programom monitoringa, priprema Centar za ekotoksikološka ispitivanja Podgorica, na osnovu rezultata državne mreže koju čine devet mjernih stanica.
Kada su u pitanju suspendovane čestice sa prečnikom manjim od 10 µm ( PM10 ), koje su uz PM2,5 u fokusu našeg programa, tokom 2020. godine najviše, 112 dana, sa prekoračenjima srednjih dnevnih vrijednosti, zabilježeno je u Bijelom Polju. Slijede Pljevlja sa 110 dana, zatim Podgorica, u Bloku V 84, na Zabjelu 98, dok je u Nikšiću 74 dana prekoračena srednja dnevna vrijednost PM10 .
U Nikšiću je u periodu od 9. do 24. decembra došlo do zastoja u radu uzorkivača za PM10 čestice, tako da su analizirani uzorci samo u periodu od 1. do 8. i od 25. do 31. decembra 2020. godine.
Takođe, toko oktobra mjeseca zbog prekida u radu uzorkivača PM čestica, nije vršeno uzorkovanje i analiza referentnom metodom za PM10 čestice: 20 dana u Pljevljima, 15 dana u Bijelom Polju, 5 dana u Podgorici – Blok V i Kotoru, 4 dana u Podgorici – Zabjelo , što je važno istaći zbog nepotpunog monitoringa i nemogućnosti sagledavanja stvarnog stanja, što je bio problem i tokom 2016. i 2017. godine
Propisana granična srednja dnevna vrijednost za PM10 je 50 µg/m3, a dozvoljeni broj prekoračenja na godišnjem nivou 35 dana, pa je na osnovu rezultata monitoringa nesporno da se radi o alarmantnom stanju u sve četiri opštine u kojima su postavljene mjerne stanice.
Praškaste materije (PM) se dovode u vezu s nizom bolesti, od onih koje pogađaju srce i disajne organe, preko dijabetesa, do neplodnosti i raka. Što je čestica manja, lakše i dublje prodire u tijelo
Praškaste materije (PM) i SARS-CoV-2 negativno utiču na iste ćelije i djelove ćelija, i zato se kod zaraženih osoba koje su izložene aerozagađenju dešava se dodatno respiratorno pogoršanje usled odgovora na prisustvo SARS-CoV-2, time su češći teži oblici Covida-19, dok su i smrtni ishodi učestaliji.
Dugotrajna izloženost štetnim emisijama u vazduhu povećava se rizik od dobijanja akutnih i hroničnih bolesti, najčešće onih što utiču na respiratorni sistem. On usled oslabljene funkcije postaje podložniji na uticaj virusnih infekcija, uključujući onu izazvanu koronavirusom (SARS-CoV-2).
Dosadašnja istraživanja pokazuju da aerozagađenje povećava smrtnost od Covida-19 u svijetu za 15%, a u Evropi za 19%. Takođe, utvrđeno je da porast koncentracije PM čestica od jednog mikrograma po kubnom metru povećava smrtnost od Covida-19 za 11%.
Zbog svega navedenog smatramo da su nam neophodna ekološko-epidemioška ispitivanja povezanosti aerozagađenja i Covida-19. Ona moraju biti precizno planirana i izvedena da bi se mogli donijeti adekvatni zaključci i predlozi mjera i kao takvi realizovati kroz novu nacionalnu strategiju i lokalne planove.
Na kraju još jednom, nadamo se poslednji put, pozivamo nadležne na akciju i ozbiljan pristup problematici aerozagađenja, uz spremnost da damo i konkretan doprinos u svim predloženim aktivnostima.
