Ekološki pokret ,,Ozon” je prethodne godine obilježio 18 godina od osnivanja. O godini punoljetstva i budućim planovima, za naš portal razgovarali smo sa Aleksandrom Perovićem, izvršnim direktorom naše organizacije.
U prethodnoj godini ste proslavili 18 godina od osnivanja organizacije, sem tog značajnog rezultata, po kojim uspjesima će biti upamćena?
Perović: Svakako najveći uspjeh u godini punoljetstva je doprinos uvođenju u zakonski okvir sistema upravljanja otpadom u Nikšiću, što je bio višedecenijski problem i trajna zabrana deponovanja otpada na ,,Mislovom dolu” na čemu smo radili od dana osnivanja. To će ostati u pamćenju svih nas koji smo radili na tome i ostaviti trajni trag u našoj organizaciji, a vjerujem i u aktuelnoj lokalnoj samoupravi koja je bila nosilac tog procesa. Ne manje važno jeste I započinjanje stavranja uslova za izgradnju Centra za upravljanje otpadom, transfer stanice i reciklažnih dvorišta, gdje kroz učešće u radnoj grupi kojju je formirala Opština Nikšić, a koordinira Sekretarija za komunalne poslove i saobraćaj, komuniciramo sa Svjetkom bankom, Ministarstvom ekologije, održivog razvoja I razvoja sjevera I Agencijom za zašitu životne sredine. Opština Nikšić je izabrana kao pilot opština za izradu preliminarnih studija i vodića za održivo upravljanje komunalnim otpadom, koje će biti temelj daljeg procesa I u drugim opštinama, što je naročito važno imajući u vidu izazove koje sve lokalne uprave imaju u ovoj oblasti.
,,Mislov do” je bio prepoznat kao najveće neuređeno gradsko smetlište u Crnoj Gori. Koliko je zapravo važno trajno zaustavljanje neleganog odlaganja miješanog otpada na toj lokaciji i kakvi su planovi za zahtjevan proces dalje sanacije tog prostora?
Perović: Negativni uticaj nekontrolisanog odlaganja različitih vrsta otpada na ,,Mislovom dolu” odražava se kako na kvalitet životne sredine, tako i na javno zdravlje i ekonomiju ne samo lokalne zajednice, ve’ I cijele Crne Gore. Gašenjem unutrašnjih požara koji su podrazumijevali kompleksne radove, a zašto je bila angažovana firma Tekon iz Beograda, smanjeni su negativni uticaji a početkom procesa sanacije zemljišta i smanjenjem rizika od površinskih požara zatvaranje za dalju upotrebu stekli su se uslovi za nastavak radova, kao što su ravnanje podloge, uređenja sistema ocjednih voda, ozelenjavanja i stavljanja prostora u neku ekološki prihvatljivu namjenu, što je obzirom na lokaciju planine Budoš I potencijal vidikovca još jedan izazov koji imamo u budućem periodu. Dalje slijedi rješavanje imovinskih odnosa, jer je preduslov za dobijanje sredstava od međunarodnih insittucija da lokacija bude u državnom ili opštinskom vlasništvu, pa izrada projekta sanacije. Već se krenulo u komunikaciju sa Ministarstvom ekologije i Svjetskom bankom oko tog procesa u kontekstu obezbjeđivanja sredstava.
Koji su najznačajniji projekti koje ste realizovali tokom 2024. godine i šta je postignuto njihovom realizacijom?
Perović: Bili smo uključeni u realizaciju više projekata koji imaju lokalni, nacionalni, regionalni I međunarodni karakter. Shodno maksimi ,,radi lokalno, misli globalno” krenućemo sa kampanjom ,,Naš Grad, naš od(b)raz” koju smo inicirali sa Turističkom organizacijom Nikšić i Sekretarijatom za komunalne poslove i saobraćaj, tokom koje smo realizovali akcije uklanjanja otpada sa lokacija u blizini Carevog mosta, jezera Slanoi Krupac, Bedema, Blaca, Gornjepoljskog vira- Sem ukljonjenog otpada imali smo ideju podići nivo komunikacije sa mjesnim zajednica, organizacijama civilnog društva, medijima , kako bi se obezbijedilo da se problem ne ponavlja. Preko 30 uključenih partnerskih institucija i NVO potvrđuju da je kampanja bila uspješna, a predlozi koje smo dobili biće smjernice za ovegodišnje aktivnosti.
Projekat ,,Društvo protiv korupcije u Crnoj Gori” realizovan je u saradnji sa BiRN-om i Građanskom alijansom, a tema je bila istraživanje javnog mnjenja o postojanju koruptivnih elemenata u vezi nelegalnog prilikom izbora tehnološkog rješenja budućeg Centra za upravljanje otpadom koji se planira u Nikšiću. Urađene su tri ankete na osnovu čijih rezultata su razvijeni predlozi politika, koji su dostavljani izvršnoj i zakonodavnoj vlasti.
ERASMUS projekat SmartWB (Curricula innovation in climate-smart urban development based on green and energy efficiency with the non-academic sector) je jedan od najvažnijih u kom smo učestvovali do sada, Njega koordinira Građevinski fakultet Univerziteta Crne Gore, a učestvuju još 13 univerzitetskih jedinica i tri partnera iz civilnog društva i privrede iz devet zemalja Evrope. Imali smo tri studijske posjete u Španiji, Njemačkoj i Hrvatskoj, tokom kojih su realizovane posjete inovativnim tehnologijama koje su primjer dobre prakse a tiču se energetske efikasnosti i upravljanja otpadom.
Takođe, važno je istaći i učešće u ,,Arhus karavanu“, koji su inicirali Ministarstvo ekologije, održivog razvoja i razvoja sjevera, Agencija za zaštitu životne sredine i Eko-fond, a gdje je u više opština predstavljen novi Zakon o upravljanju otpadom, kako bi se zainteresovana javnost upoznala sa novinama.
Učestvovali smo i u projektu kolega FORS Montenegro ,,Prekogranični zeleni dogovor“, gdje smo u saradnji sa Komunalno Berane realizovali četiri sezonska mjerenja količina i morfološkog sastava komunalnog otpada, nastavivši tako saradnju na sličnom projektu koji je Opštini Nikšić dao odlične rezultate. Nadamo se da će ubrzo i u Beranama biti zatvoreno privremeno odlagalište u Rujištima i sistem upravljanja otpadom biti organizovan na način da se koriste ti resursi.
Kada je riječ o korupciji u oblasti životne sredine, na koji način smatrate da je moguće unaprijediti postojeće stanje ?
Perović: Prije svega naš stav je da je potrebno formirati posebnu jedinicu za borbu protiv ekokriminala u sklopu Uprave policije, kako bi se riješio problem podjele nadležnosti između inspekcijskih organa , što smo kao inicijativu uputili ka Ministru Šaranoviću. Osim toga veoma je bitno povećati stepen interesovanja tužilačkih organa za tu oblast jer ako postoji opravdana sumnja mora se koristi službena dužnost za pokretanje procedura. Takođe, potrebno je uključiti javnost kroz servise koji garantuju anonimnost, kako bi stvorila podsticajna atmosfera, što je uslov da građani dijele važne informacije i ukazuju na opravdane sumnje.
Učestvovali ste i na velikom broju konferencija i sastanaka u zemlji i regionu, kakva su iskustva i koliko je zapravo važno uspostaviti saradnju sa drugim institucijama?
Perović: Učešće na konnferencijama koje organizuju relevantne institucije, posebno one koje imaju međunarodni karakter, daju prostor za dobijanje važnih informacija, upoznavanje sa dobrim praksama i sklapanje partnerstava kako bi uticalo na unapređenje postojećeg stanja životne sredine. Na primjer konferencija ,,Eko pravda” , koju je organizovala kancelarija UNDP iz Bosne i Hercegovine u Sarajevu, bila je prilika da se upoznamo sa načinom kako treća grana vlasti daje dorpinos zaštiti životne sredine, sa mogućnostima stručnog usavršavanja sudskih i tužilačkih organa i umrežavanja na nivou EU. Svakako imali smo prilike učestvovati i na konferencijama koje su se bavile klimatskim promjenama i pravednom tranzicijom, kakva je bila u Pljevljima u organizaciji Centra za klimatske promjene, zatim na nacionalnom sastanku projekta ,,Postepeno ukidanje uređaja za merenje žive u zdravstvu” koji realizuje Svjetska zdravstvena organizacija. Veliko je zadovoljstvo kada dobijate pozive za učešće na dešavanjima gdje možete ne samo da unaprijedite znanje već i da podijelite svoje mišljenje o važnim ekološkim izazovima.
Kako ste zadovoljni saradnjom sa nadležnim institucijama iz oblasti životne sredine u Crnoj Gori?
Perović: Tokom prošle godine saradnja sa Ministarstvom ekologije, održivog razvoja i razvoja sjevera, Agencijom za zaštitu životne sredine i Eko-fondom za nas je primjer dobre prakse i svakako ohrabruje da nastavimo istim trendom. Dobra namjera je nesporna od svih i vjerujemo da smo dovoljno zreli da nastavimo sa takvim trendom, jer je to jedini način da se postignu održivi rezultati. Sama činjenica da smo dobili priliku da budemo dio radnih grupa za finalizaciju Državnog plana upravljanj otpadom i Nacionalnog energetskog i klimatskog plana, novog Zakona o komunalnim djelatnostima, potvrđuje obostrano uvažavanje.
Učešće u radnim grupama koje ste pomenuli, nose i odgovornost ka javnosti jer se radi o važnim dokumentima od kojih zavisi kvalitet životne sredine i razvojni potencijal. Koliko je zapravo bitno biti na izvoru informacija i kako se organizacije civilnog društva snalaze u tom segment rada?
Perović: Radne grupe su svakako odgovornost, jer je to prava prilika da se pokaže stepen znanja kao i ideja i kreativnosti, što se može očekivati samo od onih organizacija koje žele da utiču na javno dobro i javni interes. Kada je naša organizacija u pitanju mi veoma ozbiljno radimo na tome, vjerum da je to prostor da se pokaže kapacitet i ozbiljnost u radu. Sama činjenica da imamo veliki medijski prostor, prošle godine preko 350 medijskih pojavljivanja, obavezuje da se konstruktivne kritike damo doprinos u rješavanju postojećih problemma i izazova sa kojima se suočavamo u kontekstu evropskih integracija.
Moramo se osvrnuti i na proces Evropskih integracija, odnosno na Poglavlje 27, koje se definiše kao najkompleksnije i najskuplje? Kakav je vaš stav po pitanju napretka na tom polju?
Perović: Svakako da Poglavlje 27 predstavlja ,,veliki zalogaj” za državu koja je sebe proglasila ekološkom, naročito u dijelu primjene usklađenog zakonodavstva. Znate ako sva regulativa ostaje ,,mrtvo slovo na papiru“ teško da se može konstatovati bilo kakav napredak. Mali sistem kao Crna Gora, ugrožen višedecenijskom socio-ekonomskom i stalnom političkom krizom, mora dati ogromne napore kako bi se jedna međunarodna zajednica kakva je EU otvorila za prijem. Borimo se sa stalnim izazovima, sve izraženijim problemima usled neodstatka suštinske posvećenosti unapređenju postojećeg stanja, tako da sem utiska da postoji želja kod svih da se stvari pomjere sa ,,mrtve tačke“ i našeg opredjeljena da damo dorpinos shodno svojim mogućnostima, zaključak je da se nadamo boljim i vedirijim vremenima.
Na kraju, kakvi su planovi za 2025. godinu i koji su novi izazovi za ,,Ozon” ?
I tokom 2025. godine bićemo uključeni u definisanje održivog rješenja upravljanja otpadom u Crnoj Gori, naročito u kontekstu formiranja transfer stanice i reciklažnih dvorišta u Nikšiću,te pripremama uslova za izgradnju Centra za upravljanje otpadom. Pripremamo inciijativu ka lokalnom parlamentu Nikšića za izradu studije zaštite rijeke Zete, čime bi teritorijalno najveća opština u regionu uvećala procenat zaštićenog područja i otvorio se prostor za održivu valorizaciju kroz eko-turizam. Nastavljamo saradnju sa Turističkom organizacijom Nikišić, Sekreatarijatom za komunalne poslove i razvoj i nikšićkim komunalnim preduzećem kroz kampanju ,,Naš grad, naš od(b)raz. Takođe početak godine obilježiće lansiranje mobilne apliakcije za praćenje kvaliteta vazduha, sa savjetima kako zaštiti javno zdravlje , što je bila višegodišnja inicijativa koju čemo u saradnji sa Agencijom za zaštitu životne sredine, sprovesti u dijelo. Pripremamo i inoviramo edukativne programe ,,Škola urbane ekologije” i ,,Obrazovanje o upravljanju otpadom i otpadnim vodama u školama”, u čijem fokusu je stručno usavršavanje edukatora. Kako smo prethodne godine sa lokalnim javnim servisom RTV Nikšić i TO Nikšić potpisali memoradnim o saradnji prezentovaćemo ideju o kampanji podizanja svijesti javnosti u vezi selektivnog odlaganja otpada u domaćinstvima, gdje ćemo akcenat staviti na implementaciju Odluke o načinu sakupljanja otpada koju je Skupština opštine Nikšić usvojila na poslednoj sjednici 2024. godine i saradnju sa Komunalno Nikšić, kako bi tom opštinskom preduzeću dali konkretnu podršku. Imamo još puno ideja na kojima ćemo raditi, tako da će i ova godina proteći radno a nadamo se i uspješno – zaključuje Perović
