Ilustracija
Ekološki pokret ,,Ozon” iz Nikšića i Ekološko društvo ,,Breznica” iz Pljevalja povodom 3. novembra – Svjetskog dana čistog vazduha upozoravaju donosice odluka na najvećem nivou, u sve tri grane vlasti, da je u Crnoj Gori, ekološkoj državi, prisutan negativan trend kada je kvalitet vazduha u pitanju i da je za rješavanje ovog životno važnog problema potreban ozbiljan pristup institucija sistema na svim nivoima, kao i održive i realne strategije i planovi, zasnovani na realnim I relevantnim činjenicama i podacima.
Upozoravamo da više nema opravdanja za promašene politike i površne projekcije, već se moraju pozvati na odgovornost svi pojedinci koji su pogrešnim odlukama, tolerisanjem ili nečinjenjem uticali da negativni efekti aerozagađenja, ugroze zdravlje ljudi i kvalitet životne sredine, čime se nanose i nemjerljive ekološke i ekonomske štete društvu u cjelini.
Uporednom analizom zvaničnih rezultata praćenja kvaliteta vazduha, koji su javnosti dostupni u Informacijama o stanju životne sredine u Crnoj Gori, koju priprema Agencija za zaštitu životne sredine, došli smo do zaključka da je prethodne 2015. u odnosu na 2014. godinu, zabilježen značajan porast srednjih godišnjih koncentracija suspendovanih čestica PM10 kao i broj prekoračenja srednjih dnevnih vrijednosti PM10 u Pljevljima, Nikšiću i Podgorici, gdje živi i radi više od polovine ukupnog stanovništva naše zemlje, što treba sve da nas veoma zabrine i pokrene u akciju.
Grube čestice PM10 su među najopasnijim polutantima u vazduhu. Prilikom udisanja napadaju ljudski respiratorni sistem, utiču na njegovu otpornost i deponuju se u najdubljim djelovima pluća.
Zdravstveni problemi započinju kada organizam počne da se brani od ovih stranih tijela. Ove suspendovane čestice izazivaju ili osnažuju astmu, bronhitise i druga oboljenja pluća, a samim tim smanjuju ukupnu otpornost organizma. Iako PM10 napadaju cjelokupnu ljudsku populaciju, vulnerabilne populacione kategorije (djeca, trudnice, stari i bolesni) su posebno ugrožene. Pored toga što oštećuju zdravlje PM10 umanjuju i vidljivost tokom dana jer stvaraju efekte vidljivosti koji su karakteristični za izmaglicu koja se često prepoznaje kao smog.
Da smo sa pravom zabrinuti zbog potvrđuju i rezultati monitoringa finih čestica PM2,5 u Nikšiču i Pljevljima, koje su gdje je, naročito u Nikšiću, vidljiv negativan trend kada su srednje godišnje koncentracije u pitanju, iako je broj dana validnih mjerenja, pa nama na nedopustivo niskom nivou.
Vrlo bitan uticaj na ljudsko zdravlje imaju čestice čiji je prečnik ≤ 2,5 μm. Posledice velikog unošenja ovih partikula u pluća obično završavaju sa hospitalizacijom, a u ekstremnim slučajevima i sa smrću. Ljudi sa astmom, srčanim problemima il plućnim bolestima prvi su na udaru. Ove čestice mogu da izazovu negativne efekte po zdravlju i pri kratkim izlaganjijma, na primjer samo jedan dan, a pogotovu pri dugim izlaganjima – godinu i više dana. Fine suspendovane čestice često su prisutne u procesima kao što je korozija, prašenje, oštećivanju vegetacije ili pri lošoj vidljivosti.
Upravo zbog toga smatramo da je potrebno unaprijediti infrastrukturu za praćenje kvaliteta vazduha na nivou cijele Crne Gore, naročito tokom zimskih, tzv grejnih mjeseci, kada je aerozagađenje naročito izraženo i kada su ugroženi i zdravlje ljudi i kvalitet životne sredine, pa pozivamo donosioce odluka da obezbjede potrebna budžetska sredstva u tu svrhu.
Nadamo se da će i ovo naše reagovanje biti povod da se otvori kvaitetan javni dijalog oko aktuelnih aktivnosti Vlade Crne Gore i lokalne uprave opštine Pljevlja, koji i nakon dokazanog prošlogodišnjeg debakla tzv. kratkoročnih mjera za smanjenje aerozagađenja i ove godine nastavljaju insistirati na nabavci peleta i briketa za individualne potrošače, iako je grejna sezona već davno počela a iz prikazanih uporednih analiza vrijednosti suspendovanih čestica za prethodne dvije godine, jasno je da nije postignut projektovani efekat, odnosno poboljšano stanje, što se više ne ponoviti a naročito ne proći bez pozivanja na odgovornost svih onih koji staju iza pogrešnih odluka i promašenih strategija i planova.
Crna Gora, kao Ustavom deklarisana ekološka država, zemlja koja svoj budući ekonomski razvoj dominantno bazira na poljoprivrednoj proizvodnji i turizmu, mora riješiti problem aerozagađenja i uspostaviti pravilan sistem upravljanja otpadom u najkraćem mogučem roku, jer bez čistog, nezagađenog vazduha nemamo nikakve šanse za valorizaciju te najhumanije ideje i najboljeg razvojnog pravca koji nam otvara perspektivu i za sadašnje a naročito za buduće generacije.
Za Ekološki pokret ,,Ozon“ – Aleksandar Perović, direktor
Za Ekološko društvo ,,Breznica“ – Milorad Mitrovič, direktor
