Ekološki pokret ,,Ozon“ putem svog servisa za građanski monitoring kvaliteta vazduha ..Ekoskop“ , od 2011. godine kontinuirano prati rad Agencije za zaštitu životne sredine u ovoj oblasti i infomiše javnost o rezultatima, kako bi se povećalo nteresovanje za učešće u procesu donošenja odluka i uticalo na rješavanje izraženog problema aerozagađenja.
Fokus našeg građanskog monitoringa je na suspendovanim česticama, zbog njihovog negativnog uticaja na javno zdravlje,, kao i mogućnosti praćenja u gotovo realnom vremenu putem zvaničnih podataka Državne mreže za praćenje kvaliteta vazduha.
Tokom prva tri mjeseca tekuće godine, na osnovu mjesečnih izvještaja o kvalitetu vazduha koje, za potrebe Agencije za zaštitu životne sredine, priprema Centar za ekotoksikološka ispitivanja Podgorica (CETI), a koji su dostupni na znaničnoj internet prezentaciji Agencije, u opštini Pljevlja bilo je ukupno 65 dana sa prekoračenjima srednjih dnevnih vrijednosti suspendovanih čestica PM10, čime je značajno premašen broj od 35 dozvoljenih dana na godišnjem nivou. I u opštini Bijelo polje premašen je godišnji limit, pošto su ukupno 52 dana srednje dnevne koncentracije PM10 bile iznad maksimalno dozvoljenih 50 µg/m3.
Veoma je zabrinjavajuće da je u opštini Pljevlja do 15. februara, a u Opštini Bijelo polje do 16. februara već bilo 35 dana sa prekoračenjima srednjih dnevnih vrijednosti suspendovanih čestica PM10 , čime je dostugnut godišnji limit.
U Pljevljima je u prva dva mjeseca zabilježeno čak 13 dana sa veoma visokim indeksom kvaliteta vazduha, kada su srednje dnevne vrijednosti PM10 iznad 180 µg/m3, dok je u analiziranom tromjesečju bilo 25 dana sa visokim indeksom kvaliteta vazduha (0d 90 do 180 µg/m3 ). Najveća srednja dnevna vrijednost PM10 izmjerena je 16. januara i iznosila je 311,27 µg/m3, što je oko šest puta više od maksimalno dozvoljene.
Koliko je ugroženo javno zdravlje u Pljevljima, može se zaklučiti na osnovu preporuka Instituta za javno zdravlje, koje za veoma visoki indeks kvaliteta vazduha preporučuju svima da izbjegavaju boravak na otvorenom, a naročito izvođenje fizički zahtjevnih aktivnosti do poboljšanja kvaliteta vazduha. Ista institucija za vrijeme visokog indeksa kvaliteta vazduha preporučuje svima, a naročito osjetljivim grupama stanovništva (djeca, trudnice, stari, hronični bolesnici) da smanje boravak na otvorenom, naročito u blizini prometnih saobraćajnica kao i za vrijeme prisutnog dima i magle u vazduhu.
U opštini Bijelo Polje tokom prvog tromjesečja jedan dan je bio sa veoma visokim a 17 dana sa visokim indeksom kvaliteta vazduha, Najveća srednja dnevna vrijednost PM10 izmjerena je 18. januara i iznosila je 196 µg/m3
U opštini Nikšić 30 dana je bilo prekoračenja dozvoljenih srednjih dnevnih vrijednosti PM10, a u Glavnom gradu Podgorici na Zabjelu 28 i u Bloku V 26 dana, čime su se i dva najveća grada u Crnoj Gori značajno primakli godišnjim ograničenjima.
Tokom analiziranog perioda u Nikšiću je pet dana bio visoki indeks kvaliteta vazduha, najveća srednja dnevna vrijednost PM10 izmjerena je 5. februara i iznosila je 133,18 µg/m3.
U Podgorici, na Zabjelu bilo je četiri dana sa visokim indeksom kvaliteta vazduha, najveća srednja dnevna vrijednost PM10 izmjerena je 9. februara i iznosila je 94,82 µg/m3. U Bloku V je dva dana izmjeren visoki indeks kvaliteta vazduha, a najveća srednja dnevna vrijednost PM10 izmejrena je 9. februara, iznosila je 94,91 µg/m3,
Hemijskom analizom PM10 čestica u cijelom analiziranom periodu utvrđeno je povećano prisustvo benzo(a)pirena u uzorcima iz Pljevalja, Bijelog Polja i Nikšića i Podgorice, što dodatno upozorava na ozbiljnost problematike.
Kada su u pitanju PM2,5 suspendovane čestice, u opštini Pljevlja u prvom tromjesečju tekuće godine bilo je 45 dana sa veoma visokim indeksom kvaliteta vazduha (više od 60 µg/m3) , dok je 31 dan bio visoki indeks kvaliteta vazduha (30-60 µg/m3).
Najveća 24 časovna vrijednost PM2,5 izmjerena je 29. januara i iznosila je 285,45 µg/m3. Granična srednja godišnja vrijednost za PM 2,5 je 25 µg/m3.
Preporuka SZO za graničnu vrijednost za PM 2,5 je 5 µg/m3
U opštini Bijelo polje u analiziranom periodu bilo je 26 dana sa veoma visokim indeksom kvaliteta vazduha, dok je 40 dana bio visoki indeks. Najveća 24 časovna vrijednost PM2,5 izmjerena je 18. januara i iznosila je 186,18 µg/m3.
U Podgorici, na mjernoj stanici u Bloku V, registrovano je 6 dana sa veoma visokim i 25. dana sa visokim indeksom kvaliteta vazduha.
U izvještajima CETI-ja nema podataka za PM 2,5 za opštinu Nikšić.
Procjenjuje se da zbog izloženosti zagađenju vazduha u vidu čestica PM2.5, u Crnoj Gori svake godine prerano umre 900 ljudi.
Ekološki pokret ,,Ozon“ smatra da se informisanje javnosti o kvalitetu vazduha mora značajno unaprijediti, što je korišenjem savremenih tehnologija itekako moguće i naši napori u sledećem periodu biće usmjereni ka tom cilju.
Želimo proaktivne institucije sistema, kontinuirano i pravovremeno informisanje javnosti o kvalitetu vazduha, stalne edukativno-informativne kampanje za građane, podsticajne mjere za unapređenje postojećeg, po nama veoma zabrinjavajućeg stanja.
Vjerujemo da smo uticali na veće interesovanje medija i ukupne javnosti za problematiku kvaliteta vazduha, naročito tokom poslednje dvije godine kroz regionalnu kampanju ,,Ujedinjeni Balkan za čist vazduh“, koju je Evropski fond za Balkan pokrenuo sa partnerima, pa ćemo i u narednom periodu nastaviti sa aktivnostima čiji je cilj aktivno učešće građana u ostvarenju garantovanog prava na čist vazduh
